Gương mặt rất khôi ngô, hiện còn là học sinh tiểu học nhưng cậu đang bị gia đình ép phải cưới vợ để nhà có thêm một nhân lực lao động.
>>Cao nguyên đá kỳ vĩ
3 anh em mồ côi ở xứ nghèo
“Nhà Giàng Mí Dế là nhà nghèo nhất trong số những người nghèo ở đây. Cả 3 anh em mồ côi sống với ông bà nội nên khổ lắm”, ông phó chủ tịch xã Lũng Cú (Đồng Văn, Hà Giang) vừa dẫn đường vừa kể cho chúng tôi về gia cảnh của cậu bé 12 tuổi đang bị ép lấy vợ.
Nằm cheo leo trên vách núi là một ngôi nhà bằng vách đất, từ cổng đi vào phải bước qua một khoảng sân lầy lội bùn và mùi hôi thối. Trong nhà chen chúc những người và người, Giàng Mí Sò, anh trai cả của Giàng Mí Dế cho biết: “Hôm nay đại gia đình cùng đi làm nương nên tập trung ở đây, chứ bình thường nhà chỉ chục người thôi”.
Ba anh em Giàng Mí Dế mồ côi bố từ bé, mẹ Dế, hơn 10 năm trước vì không chịu nổi cảnh gồng mình nuôi ba đứa con nhỏ và hai ông bà già nên đã bỏ đi xa, mới đây thì anh em Dế nghe phong thanh là mẹ đã lấy chồng khác.
Cách đây mấy năm, cậu anh cả Giàng Mí Sò (sinh năm 1985) lấy vợ, rồi sinh được 3 người con, nhà không có chỗ ở, Sò đành lên núi kiếm củi dựng tạm một mái nhà ở bên cạnh. Có nhìn thấy cái gọi là nhà của Giàng Mí Sò mới hiểu được cái câu “nghèo nhất của những người nghèo”.
Căn nhà 3 phía được dựng bằng… củi khô, rộng chưa đầy 4m2 và trống hươ trống hoác với một mảng tường to đùng. Trong nhà không có tài sản nào trị giá trên 50.000 đồng. Tôi giở 6 nắp nồi nằm chỏng chơ trên bàn thì nồi nào cũng trống không. Trời mưa, nhà ướt sũng. Thương anh, Dế bảo ông nội cho “khoét tường” làm chỗ ngủ. Thế là, tối đến 5 bố mẹ con cái nhà Sò nằm chen chúc trên một chiếc phản bé xíu với hai chiếc chăn vừa bẩn vừa hôi.
Ở kế bên, trong căn nhà đất có tuổi đời trên 30, diện tích chưa đầy 20m2 là chỗ ăn, chỗ ngủ của vợ chồng con cái của anh thứ 2 Giàng Mí Lử (sinh năm 1986), ông bà nội và Giàng Mí Dế. Trong ngôi nhà này, tài sản cũng không giá trị hơn những chiếc nồi trong mái chòi của Sò.
Để xây một ngôi nhà vững chãi ở Lũng Cú, theo lời ông phó chủ tịch xã thì mất khoảng 20 triệu đồng. Tuy nhiên, đối với gia đình Dế thì đó là một số tiền không tưởng.
Cưới vợ để có thêm lao động
Sau khi hai anh cưới vợ, tình hình nhà Giàng Mí Dế càng khốn khổ. Anh Sò, anh Lử đều phải chăm lo cho vợ con mà còn không đủ sống, trong khi Dế chưa đủ sức để lo cho ông bà. Hằng ngày em dậy từ sớm, đi học xong thì về tranh thủ lên nương chăm ngô, lúa… đến chiều thì đi chăn bò, cơm nước đã có bà nội dù đã xấp xỉ 80 tuổi lo lắng, nhưng bữa ăn cũng chẳng có gì ngoài ngô và ngô.
Ông Nguyễn Thanh Tuân, phó chủ tịch ủy ban nhân dân xã Lũng Cú cho biết: hiện Lũng Cú có 757 hộ với 3.712 khẩu, trong đó có 381 hộ thuộc diện nghèo với mức thu nhập 2,5 triệu đồng/năm. Nhưng với nhà Dế, mỗi năm chỉ được phân nửa chừng đó, bởi đất canh tác thì ít, người thì đông.
Thiếu ăn thì đói một chút Dế cũng chịu được, nhưng mỗi lần đi học hay chăn bò về, lõm bõm lội trên cái sân bùn đất, bước vào nhà thì Dế lại đau lòng. Em còn nhỏ, nhưng nhìn qua cái lỗ thủng to đùng trong căn nhà anh cả, rồi ngước lên nhìn những bức tường đang chực rớt ra của nhà mình thì xót xa. Sau 30 năm, với 4 thế hệ sinh sống, ngôi nhà đã lở hết vách, chỉ một trận mưa lớn là mái có thể bị cuốn đi và tường đổ, đe dọa sinh mạng của đại gia đình từ già đến trẻ.
“Mấy hôm vừa rồi gió to, ngồi trong nhà mà nó cứ lung lay như sắp sập, em cứ giật mình, sợ lắm nên chạy qua nằm với ông bà. Nằm không ngủ được, em cứ mơ ước mình được đi học, lớn lên làm cán bộ để xây nhà cho ông bà và anh Sò, anh Lử”, Dế nói.
Thế mà, đầu năm 2009, khi Dế đã bước sang tuổi 12 thì ông bà và các anh bảo Dế phải đi “cướp vợ”. “Cướp vợ” là tục lệ có từ xa xưa của đồng bào dân tộc Lũng Cú, khi những đứa trẻ lên 12, 13 tuổi, bố mẹ “chấm” được cho con một cô gái nào đó thì cậu bé và các anh em của mình sẽ đến nhà đó để “cướp vợ”. Ông nội Dế là Giàng Pha Chứ lại ở tuổi gần đất xa trời, nên cũng muốn đứa cháu út của mình được “yên bề gia thất” trước khi ông bà “nhắm mắt xuôi tay”, quyết định Dế phải nghỉ học mà cưới vợ, rồi cả hai cố làm ăn mà xây được cái nhà cho tử tế.
Ông nội Giàng Xía Chứ bước những bước lập cập, miệng móm mém nói: “Nhà nghèo mà thiếu người lên nương trồng ngô thì nó phải cưới vợ để có người làm chứ. Làm nhiều rồi còn xây lại cái nhà, chứ học mãi thì khi nào mới làm lại được nhà”.
Hỏi Dế đã muốn cưới vợ chưa thì cậu bé lắc đầu: “Em mới học lớp 5 mà, em còn muốn đi học nữa”. Giọng em rầu rĩ, ánh mắt u buồn nhìn vế phía núi xa xăm.
Dù Giàng Mí Dế không thích cưới vợ, dù mới 12 tuổi nhưng nhìn thấy cảnh khổ sở của vợ chồng anh Sò là Dễ cũng thấy sợ rồi. Vì thế, cả tháng nay, khi người nhà cứ giục đi bắt vợ thì em lại bỏ xuống núi, ngồi bên đường cho đến tối.
Trong bóng tối chập chờn của rừng núi miền cực bắc của Tổ quốc, em nói “Em thấy mình không có đường đi".
>>Cao nguyên đá kỳ vĩ
3 anh em mồ côi ở xứ nghèo
“Nhà Giàng Mí Dế là nhà nghèo nhất trong số những người nghèo ở đây. Cả 3 anh em mồ côi sống với ông bà nội nên khổ lắm”, ông phó chủ tịch xã Lũng Cú (Đồng Văn, Hà Giang) vừa dẫn đường vừa kể cho chúng tôi về gia cảnh của cậu bé 12 tuổi đang bị ép lấy vợ.
 |
| Giàng Mí Dế |
Nằm cheo leo trên vách núi là một ngôi nhà bằng vách đất, từ cổng đi vào phải bước qua một khoảng sân lầy lội bùn và mùi hôi thối. Trong nhà chen chúc những người và người, Giàng Mí Sò, anh trai cả của Giàng Mí Dế cho biết: “Hôm nay đại gia đình cùng đi làm nương nên tập trung ở đây, chứ bình thường nhà chỉ chục người thôi”.
Ba anh em Giàng Mí Dế mồ côi bố từ bé, mẹ Dế, hơn 10 năm trước vì không chịu nổi cảnh gồng mình nuôi ba đứa con nhỏ và hai ông bà già nên đã bỏ đi xa, mới đây thì anh em Dế nghe phong thanh là mẹ đã lấy chồng khác.
Cách đây mấy năm, cậu anh cả Giàng Mí Sò (sinh năm 1985) lấy vợ, rồi sinh được 3 người con, nhà không có chỗ ở, Sò đành lên núi kiếm củi dựng tạm một mái nhà ở bên cạnh. Có nhìn thấy cái gọi là nhà của Giàng Mí Sò mới hiểu được cái câu “nghèo nhất của những người nghèo”.
Căn nhà 3 phía được dựng bằng… củi khô, rộng chưa đầy 4m2 và trống hươ trống hoác với một mảng tường to đùng. Trong nhà không có tài sản nào trị giá trên 50.000 đồng. Tôi giở 6 nắp nồi nằm chỏng chơ trên bàn thì nồi nào cũng trống không. Trời mưa, nhà ướt sũng. Thương anh, Dế bảo ông nội cho “khoét tường” làm chỗ ngủ. Thế là, tối đến 5 bố mẹ con cái nhà Sò nằm chen chúc trên một chiếc phản bé xíu với hai chiếc chăn vừa bẩn vừa hôi.
Ở kế bên, trong căn nhà đất có tuổi đời trên 30, diện tích chưa đầy 20m2 là chỗ ăn, chỗ ngủ của vợ chồng con cái của anh thứ 2 Giàng Mí Lử (sinh năm 1986), ông bà nội và Giàng Mí Dế. Trong ngôi nhà này, tài sản cũng không giá trị hơn những chiếc nồi trong mái chòi của Sò.
Để xây một ngôi nhà vững chãi ở Lũng Cú, theo lời ông phó chủ tịch xã thì mất khoảng 20 triệu đồng. Tuy nhiên, đối với gia đình Dế thì đó là một số tiền không tưởng.
Cưới vợ để có thêm lao động
Sau khi hai anh cưới vợ, tình hình nhà Giàng Mí Dế càng khốn khổ. Anh Sò, anh Lử đều phải chăm lo cho vợ con mà còn không đủ sống, trong khi Dế chưa đủ sức để lo cho ông bà. Hằng ngày em dậy từ sớm, đi học xong thì về tranh thủ lên nương chăm ngô, lúa… đến chiều thì đi chăn bò, cơm nước đã có bà nội dù đã xấp xỉ 80 tuổi lo lắng, nhưng bữa ăn cũng chẳng có gì ngoài ngô và ngô.
 |
| Trước căn nhà vách đất của Dế |
Ông Nguyễn Thanh Tuân, phó chủ tịch ủy ban nhân dân xã Lũng Cú cho biết: hiện Lũng Cú có 757 hộ với 3.712 khẩu, trong đó có 381 hộ thuộc diện nghèo với mức thu nhập 2,5 triệu đồng/năm. Nhưng với nhà Dế, mỗi năm chỉ được phân nửa chừng đó, bởi đất canh tác thì ít, người thì đông.
Thiếu ăn thì đói một chút Dế cũng chịu được, nhưng mỗi lần đi học hay chăn bò về, lõm bõm lội trên cái sân bùn đất, bước vào nhà thì Dế lại đau lòng. Em còn nhỏ, nhưng nhìn qua cái lỗ thủng to đùng trong căn nhà anh cả, rồi ngước lên nhìn những bức tường đang chực rớt ra của nhà mình thì xót xa. Sau 30 năm, với 4 thế hệ sinh sống, ngôi nhà đã lở hết vách, chỉ một trận mưa lớn là mái có thể bị cuốn đi và tường đổ, đe dọa sinh mạng của đại gia đình từ già đến trẻ.
“Mấy hôm vừa rồi gió to, ngồi trong nhà mà nó cứ lung lay như sắp sập, em cứ giật mình, sợ lắm nên chạy qua nằm với ông bà. Nằm không ngủ được, em cứ mơ ước mình được đi học, lớn lên làm cán bộ để xây nhà cho ông bà và anh Sò, anh Lử”, Dế nói.
Thế mà, đầu năm 2009, khi Dế đã bước sang tuổi 12 thì ông bà và các anh bảo Dế phải đi “cướp vợ”. “Cướp vợ” là tục lệ có từ xa xưa của đồng bào dân tộc Lũng Cú, khi những đứa trẻ lên 12, 13 tuổi, bố mẹ “chấm” được cho con một cô gái nào đó thì cậu bé và các anh em của mình sẽ đến nhà đó để “cướp vợ”. Ông nội Dế là Giàng Pha Chứ lại ở tuổi gần đất xa trời, nên cũng muốn đứa cháu út của mình được “yên bề gia thất” trước khi ông bà “nhắm mắt xuôi tay”, quyết định Dế phải nghỉ học mà cưới vợ, rồi cả hai cố làm ăn mà xây được cái nhà cho tử tế.
Ông nội Giàng Xía Chứ bước những bước lập cập, miệng móm mém nói: “Nhà nghèo mà thiếu người lên nương trồng ngô thì nó phải cưới vợ để có người làm chứ. Làm nhiều rồi còn xây lại cái nhà, chứ học mãi thì khi nào mới làm lại được nhà”.
Hỏi Dế đã muốn cưới vợ chưa thì cậu bé lắc đầu: “Em mới học lớp 5 mà, em còn muốn đi học nữa”. Giọng em rầu rĩ, ánh mắt u buồn nhìn vế phía núi xa xăm.
 |
| Em mới học lớp 5 và em chưa muốn lấy vợ, sinh con |
Dù Giàng Mí Dế không thích cưới vợ, dù mới 12 tuổi nhưng nhìn thấy cảnh khổ sở của vợ chồng anh Sò là Dễ cũng thấy sợ rồi. Vì thế, cả tháng nay, khi người nhà cứ giục đi bắt vợ thì em lại bỏ xuống núi, ngồi bên đường cho đến tối.
Trong bóng tối chập chờn của rừng núi miền cực bắc của Tổ quốc, em nói “Em thấy mình không có đường đi".
Sau khi thông tin về em Giàng Mí Dế được đăng tải trên Zing news, rất nhiều độc giả đã gửi phản hồi đến tòa soạn với mong muốn được hỗ trợ về vật chất, giúp gia đình Dế xây nhà, để Dế không phải lấy vợ và được tiếp tục đi học. Quý độc giả có thể chia sẻ khó khăn với em Giàng Mí Dế qua địa chỉ: Ông Giàng Xía Chứ (hoặc cháu Giàng Mí Dế), thôn Thèn Tả, xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang Hoặc có thể chuyển đến tòa soạn Zing news: Thủy Nguyên, Zing News, số 100 Ngụy Như Kon Tum, quận Thanh Xuân, Hà Nội. Điện thoại: 04 3 5575753 (máy lẻ 184). BBT sẽ giúp quý độc giả chuyển mọi hỗ trợ đến em Giàng Mí Dế |
..thằng em này mất tự do sớm quá...